Co to jest guano?
Guano to odchody nietoperzy lub ptaków morskich (głównie kormoranów, pelikanów i głuptaków). Nawóz z odchodów nietoperzy, jest najlepszym i najlepiej zbilansowanym nawozem, jaki oferuje natura. Można go z powodzeniem używać zarówno w ogrodzie, jak i do roślin doniczkowych. Guano nietoperzy to częściowo rozłożone odchody nietoperzy o zawartości materii organicznej przekraczającej 40%. W składzie tego nawozu znajdują się przede wszystkim łatwo przyswajalne formy azotu, fosforu i potasu, jak również mnóstwo mikroskładników, które skutecznie odżywią rośliny. Azot, fosfor i potas to trzy najczęściej wykorzystywane przez rośliny składniki odżywcze. Guano nietoperzy jest lepsze od guana ptaków ze względu na wyższą zawartość azotu i potasu. Ten naturalny nawóz pomaga wytworzyć odpowiednią mikroflorę bakteryjną w glebie i wspomaga rozwój grzybów glebowych. Odczyn nawozu uzależniony jest od jego rodzaju, może mieć wartości w zakresie 5-8 pH. Guano nietoperzy jest lekko zasadowe, a jego średnie pH wynosi 7,25.
Historia użytkowania guana
Już starożytni Inkowie, doskonale zdawali sobie sprawę z wartości guana jako nawozu. Zapiski mówią, że wprowadzili surowe prawa dotyczące kontroli eksploatacji guana i jego zastosowania. W rodzimym języku Peruwiańczyków, Huano oznacza odchody lub gnój. W języku hiszpańskim przybrało brzmienie Guano lub Guanar.
Podobnie jak wiele innych odkryć rodem z obu Ameryk, guano zyskało uznanie świata po sprowadzeniu go do Europy. W 1835 roku po raz pierwszy zastosowano z powodzeniem peruwiańskie guano do wzbogacenia zubożałych, wyeksploatowanych gleb.
Na skale przemysłową pokłady guana nietoperzowego są eksploatowane w Stanach Zjednoczonych. Tam też powstała słynna ustawa o wyspach z guano (ang. Guano Islands Act, Guano Act) przyjęta przez Kongres Stanów Zjednoczonych 18 sierpnia 1856 roku. Pozwalała ona obywatelom Stanów Zjednoczonych obejmować w posiadanie wyspy, na których znajdowały się złoża guano.
Prawo to obejmowało wyspy położone gdziekolwiek na świecie, pod warunkiem, że nie były zamieszkiwane i nie znajdowały się pod jurysdykcją innych państw. Ustawa upoważniała też amerykańskiego prezydenta, do użycia siły militarnej w obronie tak zajętych wysp, a obecnie stanowi część amerykańskiego systemu prawnego i ujęta jest w Kodeksie (U.S. Code: Dział 48, Rozdział 8, Sekcje 1411-1419). Oprócz USA, pokłady nietoperzowego guano pozyskuje się w takich krajach jak: Kuba, Indonezja czy Filipiny.
Guano w czasach historycznych miało także zastosowanie militarne. W czasie wojny domowej w Stanach Zjednoczonych, gdy jednej ze stron zabrakło prochu, użyto guana jako źródła saletry do jego produkcji. Ten cenny nietoperzowy produkt stał się nawet przyczyną wojny. Tak zwana wojną o saletrę, miała miejsce w latach 1879-1884. Był to konflikt pomiędzy Chile i połączonymi siłami Boliwii i Peru. Wojna ta wzięła swój początek od sporu, jaki wynikł pomiędzy Chile a Boliwią o część pustyni Atakama, leżącą pomiędzy 23. i 26. równoleżnikiem na wybrzeżu Oceanu Spokojnego. Na obszarze tym, znajdowały się cenne złoża guano, które wydobywały w tym czasie firmy brytyjskie i chilijskie. Podniesienie podatków przez Boliwię dla tych przedsiębiorstw, szybko przerodziło się w konflikt dyplomatyczny, a później w wojnę.
Na przełomie XIX i XX wieku guano było popularnym nawozem do trawników stosowanym przez ogrodników m.in. w pałacowych rezydencjach.
Kiedy zaczęto masowo produkować nawozy sztuczne zapotrzebowanie na guano znacznie zmalało. Obecnie, popularność nawozów naturalnych (w tym guana) znowu rośnie, szczególnie w uprawach ekologicznych.
Dlaczego guano jest tak cennym nawozem?
Guano nietoperzy jest bardzo bogatym nawozem ze względu na wysoką zawartość węgla i trzech podstawowych makroskładników: azotu, fosforu i potasu (NPK), a także innych ważnych minerałów, takich jak wapń i magnez, które pomagają kontrolować pH gleby. Skład guana nietoperzy różni się w zależności od gatunku i pożywienia. Główne składniki to azot (8-11%), fosfor (7-15%), potas (2-4%) i wapń (10-13%). Zawartość azotu w guanie nietoperzy jest wysoka, znacznie wyższa niż w odchodach innych zwierząt. Dla porównania: nawóz gęsi, nawóz koński i obornik krowi mają go niecały 1%, nawóz kurzy – 2-4%, nawóz gołębi – 1,5-5%, a nawóz przepiórek – 4-4,8%.
Wysoka zawartość azotu w guanie nietoperzy sprawia, że liście roślin stają się intensywnie zielone w ciągu zaledwie kilku dni. Fosfor wspomaga tworzenie nasion i rozwój kwiatów (wydłuża i zwiększa intensywność okresu kwitnienia), podczas gdy potas odżywia rośliny i pomaga im skuteczniej transportować wodę i składniki odżywcze. Z czasem guano ubożeje w azot poprzez działalność bakterii denitryfikacyjnych, lecz w ten sposób wzbogaca się w fosfor.
Guano nietoperzy owadożernych składa się głównie z chityny (drobne cząsteczki szkieletów owadów). Chityna z owadów jest niezbędnym związkiem potrzebnym grzybom glebowym do wzrostu i rozwoju, jest głównym składnikiem błon komórkowych tych organizmów. Wzrost pożytecznych grzybów zwiększa żyzność i polepsza fizyczne właściwości gleby.
Powolne uwalnianie składników odżywczych z guana zapewnia ciągłe dostarczanie ich roślinom przez co najmniej dwa do trzech miesięcy po zastosowaniu. Ponadto, guano nie jest łatwo wypłukiwane z gleby, więc przynosi korzyści glebie i dostarcza składniki odżywcze roślinom znacznie dłużej niż inne nawozy nieorganiczne, które mogą być wypłukane już po jednym dniu deszczowym.
Guano nietoperzy dostarcza roślinom nie tylko składników odżywczych. Zawiera również pożyteczne mikroorganizmy. Drobnoustroje znajdujące się w guanie nietoperzy mają zdolności bioremediacyjne. Oznacza to, że mogą usuwać toksyny z gleby ogrodowej. Co więcej, mikroorganizmy te chronią rośliny, ograniczając występowaniu niebezpiecznych owadów, nicieni i bakterii wywołujących choroby roślin. Dodatkowo, mikroby przyspieszają rozkład materii organicznej w glebie, przekształcając ją w źródło składników odżywczych dla roślin.
Guano także korzystnie wpływa na strukturę gleby ogrodowej. Poprawia jej właściwości drenażowe oraz rozluźnia glebę, co zwiększa jej zdolność do magazynowania wody i zwiększa jej napowietrzenie.
Skąd wziąć guano nietoperzy?
Jeżeli mamy szczęście i na naszym strychu przebywa kolonia nietoperzy, to mamy stały i bezpłatny dostęp do zasobów guana. Im większa kolonia nietoperzy, tym produkcja guana jest większa. Zbierając guano należy pamiętać żeby nie robić tego w czasie gdy nietoperze są obecne w kolonii (wiosna-lato), żeby niepotrzebnie nie płoszyć tych zwierząt. Sprzątanie strychu, połączone z pozyskiwaniem guana najlepiej przeprowadzić późną jesienią. Ponieważ guano nietoperzy jest materiałem biologicznym, należy zachować odpowiedni reżim sanitarny. Sprzątanie guana powinno się wykonywać w maseczce ochronnej i rękawicach.
Jeżeli nie mamy kolonii nietoperzy to możemy kupić gotowe preparaty z guana. Ma to jeszcze tą dodatkową zaletę, że takie nawozy dostępne w sprzedaży są odpowiednio spreparowane i całkowicie bezpieczne dla ludzi. Zazwyczaj można je kupić w postaci sproszkowanej lub granulatu.
Jak prawidłowo stosować w ogrodzie?
Podobnie jak w przypadku innych nawozów pochodzących od zwierząt, guano trzeba stosować z umiarem, aby nie przenawozić. Świeże guano, podobnie jak świeży nawóz krowi lub kurzy, może poparzyć rośliny. Dlatego należy go ostrożnie dawkować lub używać komercyjnie przetworzone preparaty (zgodnie z dołączoną instrukcją).
Przy stosowaniu skoncentrowanego nawozu trzeba koniecznie zachować odpowiednie proporcje rozcieńczeń. Każdy produkt nawozowy posiada etykietę ze wskazaniami, jak należy je stosować. Najczęściej jednak, jeśli mamy do czynienia ze skoncentrowanym nawozem, powinno się go rozcieńczyć w stosunku 1:100, czyli 1 część guano na 100 części wody. Po zastosowaniu nawozu należy podlać rośliny, aby nawóz dotarł do głębszych warstw gleby.
Guano można wprowadzać bezpośrednio do gleby, przekształcać w płynny nawóz i rozpylać na liściach lub stosować do podlewania. Guano można stosować jako nawóz wierzchni, zarówno w postaci mokrej, jak i suszonej. Wystarczy wymieszać je z wierzchnią warstwą gleby przed sadzeniem lub podczas aktywnego wzrostu roślin (ostrożnie dawkując). Przy zastosowaniu dolistnie, guano nie tylko powoduje bujny wzrost wegetatywny, ale może również chronić rośliny przed infekcjami grzybiczymi.
Napar z guana nietoperzy
Najlepszym sposobem na wykorzystanie pełnego potencjału guana jest wykonanie napowietrzonego naparu kompostowego. Aby przygotować mocny napar z guano, należy dodać płynne lub sproszkowane guano do ciepłej wody, a następnie napowietrzyć je za pomocą pompy powietrza. Należy jednak pamiętać, że czynność ta będzie wytwarzać dosyć nieprzyjemny zapach.
Przepis #1: Dodaj 1 łyżkę stołową (14 ml) guana nietoperzy do 1 litra ciepłej wody – upewnij się, że nie jest gorąca, ponieważ zabije to mikroby w guanie. Dobrze wymieszaj i włącz pompę napowietrzającą. Pozostaw na noc do zaparzenia. Stosuj raz w tygodniu, aby zapewnić obfity i szybki wzrost roślin.
Przepis #2: Zawiń pół szklanki guano w gazę i zanurz w około 4 litrach ciepłej wody. Odstaw na co najmniej 3 dni przed użyciem go jako nawozu. Napar z guano można stosować jako oprysk dolistnie lub polewać nim rośliny.
Guano może być wykorzystane jako składnik znakomitego podłoża dla kwitnących roślin. W tej roli świetnie sprawdza się następująca mieszanka:
- 1,5 części ziemi kwiatowej „humus”
- 1 część odkwaszonego torfu
- 0,5 części wermikulitu
- 0,1 część suszonego guana.
Dodatek do kompostu
Guano przyśpieszanie kompostowania, wspomaga rozwój pożytecznych mikroorganizmów w kompoście. Zawiera też dużo azotu, który jest niezbędny w procesie rozkładu materii. Kompost podlewa się guanem wymieszanym z wodą w dowolnych proporcjach.
Jolanta Węgiel, Andrzej Węgiel