Nietoperze są zwierzętami chronionymi, co oznacza, że należy być bardzo ostrożnym w postępowaniu z nimi. A jak być ostrożnym w czasie remontów? Skąd mamy wiedzieć, że są w naszym budynku, skoro wcześniej ich nie zaobserwowaliśmy? Niestety, w większości przypadków remontujący o nietoperzach dowiadują się wtedy, gdy już zaczną prace. Wcześniejsze sprawdzanie, czy w elementach budynku mieszkają jakieś stworzenia poza nami (oprócz nietoperzy np. ptaki, płazy czy gady), też nie w każdym przypadku daje oczekiwany efekt. Nie jesteśmy w stanie sprawdzić wszystkiego, dlatego istotne jest dobre planowanie w czasie, a także zwiększenie uwagi. Przy remontach budynków bardzo ważne jest zatem uwzględnienie potrzeby wykonania ekspertyzy chiropterologicznej.
Remont strychu, dachu, ścian budynku, termomodernizacja
Najgorszy dla nietoperzy przypadek to podejmowanie działań na koniec wiosny lub z początkiem lata. Powód? Kolonie nietoperzy to w tym czasie „porodówki” – samice wydają na świat młode, wiec jest to szczególnie wrażliwy okres. Próby jakiejkolwiek ingerencji w taką kolonię kończą się zazwyczaj tragicznie dla matek z noworodkami.
Rozwiązaniem może być planowanie tego typu remontów w terminach jak najbardziej oddalonych od wiosny i lata, czyli prowadzenie ich od końca października do końca marca. Tak, nie zawsze są to terminy korzystne dla człowieka, ale obowiązujące prawo oraz zasady moralne nie pozostawiają wątpliwości – jeśli nie chcemy kłopotów zarówno naszych, jak i nietoperzy, wrażliwe terminy zobowiązani jesteśmy omijać. Powinniśmy jednak brać pod uwagę to, że niezależnie od pory roku i tak w zakamarkach budynku możemy spotkać różne zwierzęta.
Bywa jednak różnie i czasami każdy z nas może być świadkiem czy uczestnikiem remontu w „gorącym” okresie. Ważne jest sprawdzenie, czy „dopięte” zostały ważne kwestie prawne (np. pozwolenia, ekspertyzy, odstępstwa), które umożliwiają prowadzenie prac. Jeśli jednak ktoś wcześniej zadbał o taką możliwość i remontuje wiosną lub latem, to musi być przygotowany na każdą ewentualność, niezależnie od tego, jakie posiada dokumenty oraz na ile sprawdzono, czy nic nie zagrozi zwierzętom o ile są gdzieś w budynku). Brzmi to skomplikowanie, ale mniej problemów jest wtedy, gdy remontujemy w innym czasie.
Co jednak robić, gdy np. zdejmujemy poszycie dachu albo pokrycie ściany budynku i trafiamy na nietoperze? Prace muszą być przerwane, miejsce zabezpieczone i należy odczekać do czasu, gdy nietoperze same opuszczą budynek. One potrzebują na to czasu. Ile? To zależy od danego przypadku. Na pewno nigdy nie zrobią tego „na zawołanie” i nie stanie się to wcześniej, niż gdy młode uzyskają zdolność lotu oraz w odpowiedniej mierze się usamodzielnią – zajmuje to kilka tygodni. Nietoperze są mądrymi zwierzętami, więc zazwyczaj wyprowadzają się bardzo szybko. Dobrze jest jednocześnie radzić się osoby, która zna się na nietoperzach (patrz rozdział 5.5. „Ważne kontakty”). Zależnie od sytuacji taka osoba będzie mogła podjąć ewentualną interwencję.
Jeśli zdarzą się jednak wypadki, w efekcie których dojdzie do zranień zwierząt, sprawa może się dodatkowo skomplikować (o tym więcej w podrozdziale 4.4.4. „Gdy zdarza się coś, co szkodzi nietoperzom”). Wiadomo jednak, że warto unikać tego typu kłopotliwych sytuacji. Ciekawym rozwiązaniem może być więc zasięgnięcie rady u chiropterologa dużo wcześniej (nawet do kilku miesięcy), gdy pomysł remontu dopiero się rodzi. Jeśli na dodatek wiemy, że mamy u siebie nietoperze, można wspólnie omówić różne rozwiązania, a przy okazji przyczynić się do rozwoju badań! Bardzo często dzięki zaproszeniom od osób, które odkryły w swoim otoczeniu nietoperze, uzyskujemy istotne informacje o tych niezwykłych zwierzętach – bardzo serdecznie za to dziękujemy!
Remont piwnicy czy innego schronienia zimowego
Tu sprawa ma się podobnie, z tą różnicą, że dotyczy innych terminów – czasu, gdy nietoperze hibernują w podziemiach. W naszym klimacie jest to okres zazwyczaj od początku listopada do końca marca. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że niezależnie od pory roku i tak mogą tam przebywać różne zwierzęta.
Grzegorz Błachowski
Ten tekst pochodzi z „Poradnika ochrony nietoperzy”, OTON, 2017.