Nietoperze są ważnym ogniwem funkcjonowania lasu. Regulują liczebność wielu gatunków bezkręgowców, również tych, które w leśnictwie są traktowane jako szkodniki. Pod koniec XX wieku nietoperze wykazały wyraźny spadek liczebności. Niektóre ich gatunki, np. mopek zachodni (Fot. 1), w wielu krajach Unii Europejskiej są uważane za zagrożone i wymagają wsparcia.
Począwszy od roku 2022 w 12 kompleksach leśnych w Polsce realizowany jest projekt ”Czynna ochrona mopka zachodniego na wybranych obszarach leśnych w Polsce” dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021. Zainteresowanie tym projektem wykazało m. in. Nadleśnictwo Skierniewice, Lasy Państwowe, które administruje częścią lasów Puszczy Bolimowskiej. Po wstępnych uzgodnieniach z Nadleśniczym p. Hubertem Kanią, który wykazał dużą przychylność dla tego projektu, przy pomocy pracowników nadleśnictwa wytypowane zostały miejsca, w których zamierzaliśmy przetestować skuteczność nowego typu budek dla nietoperzy (Fot. 2). W maju 2022 roku w Leśnictwie Grabina rozwiesiliśmy 100 takich budek, każdą na wysokości 3,5-3,8 m nad ziemią (Fot. 3).
Podczas kontroli budek, którą wykonaliśmy w lipcu tego roku, stwierdziliśmy już pierwsze nietoperze. Wprawdzie nie było wśród nich mopka zachodniego, ale udało się wykazać 9 osobników innych gatunków: nocka Brandta, karlika drobnego i karlika większego. Pod koniec września, po ponad czterech miesiącach od rozwieszenia budek, wykonaliśmy kolejną kontrolę, w której uczestniczyli też pracownicy Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Tym razem z satysfakcją odnotowaliśmy już obecność mopków zachodnich. Było ich w sumie 29, a w poszczególnych budkach stwierdziliśmy grupy do 4 osobników. Prawie ¼ budek miała swoich lokatorów – oprócz mopków były to karliki. W sumie 54 nietoperze uznały te nowe schronienia za odpowiednie i warte zasiedlenia.
Wyniki uzyskane w pierwszym roku realizacji projektu napawają optymizmem. W kolejnych latach spodziewamy się, że jeszcze więcej mopków zachodnich zaakceptuje nowe budki. Liczymy, że osiedlą się w nich kolonie rozrodcze, czyli takie skupiska samic, w których przychodzą na świat młode nietoperze. Bolimowskie mopki mogą w przyszłości liczyć na większe wsparcie – nowy typ budek pomoże im w zasiedlaniu młodszych lasów, ubogich w naturalne schronienia. Odwdzięczą się leśnikom, włączając się w ochronę drzewostanów przed nadmiernie rozmnażającymi się ćmami.
dr hab. Grzegorz Lesiński
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Koordynator obszaru Puszcza Bolimowska
Projekt „Czynna ochrona mopka zachodniego na wybranych obszarach leśnych w Polsce” dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG 2014-2021 w ramach programu „Środowisko, Energia i Zmiany klimatu”.
