Po co warto mieć nietoperze w lesie?
Nietoperze są niezwykle pożytecznymi ssakami, które znacząco wpływają na równowagę ekosystemu. Żywią się przede wszystkim nocnymi owadami, w tym wieloma szkodnikami leśnymi, co czyni je naturalnymi sprzymierzeńcami każdego właściciela lasu. Ich obecność ogranicza populacje uciążliwych i szkodliwych owadów, świadczy o dobrej kondycji środowiska leśnego oraz wspiera bioróżnorodność lasu. Dlatego warto tworzyć warunki sprzyjające ich obecności – zarówno ze względów przyrodniczych, jak i praktycznych.
Dlaczego nietoperze wybierają lasy?
Wszystkie gatunki nietoperzy występujące w Polsce są związane ze środowiskiem leśnym. W lasach żerują na owadach (głównie w locie), śpią w ciągu dnia w dziuplach, pod korą lub w szczelinach drzew, hibernują zimą w bezpiecznych kryjówkach, a także wychowują młode w spokojnych, dobrze ukrytych schronieniach. Nietoperze wykorzystują również las jako korytarz przelotowy, przemieszczając się między schronieniami a żerowiskami wzdłuż naturalnych linii krajobrazowych, takich jak drogi leśne, doliny potoków czy przecinki.
Różne strategie polowania
Nietoperze można podzielić na trzy grupy w zależności od sposobu żerowania: gatunki otwartoprzestrzenne polują nad koronami drzew i na polanach, charakteryzują się szybkim, prostym lotem i długimi skrzydłami; gatunki krawędziowe żerują wzdłuż dróg leśnych, alei i przecinek, poruszają się wolniej i wykorzystują krótkie echolokacje; gatunki leśne polują wewnątrz drzewostanu, są zwrotne, mają krótkie skrzydła i ciche echolokacje – niektóre zbierają pokarm z ziemi lub liści.
Gdzie nietoperze się ukrywają?
W lasach nietoperze wykorzystują dziuple i szczeliny w pniach drzew (żywych i martwych), przestrzenie pod odstającą korą, specjalne skrzynki i budki dla nietoperzy oraz nieużywane budynki, studnie, piwnice, ambony, mosty czy przepusty. Brak odpowiednich kryjówek zmusza je do pokonywania dużych odległości, co zwiększa ich wysiłek energetyczny i zmniejsza szanse na przeżycie. Dlatego obecność starych, dziuplastych drzew i martwych pni w lesie jest kluczowa.
Działania sprzyjające nietoperzom, które mogą być podejmowane w poszczególnych fazach rozwojowych drzewostanów
W uprawach leśnych zaleca się tworzenie wielogatunkowych nasadzeń zgodnych z siedliskiem, unikanie wycinki pojedynczych starych drzew oraz montaż budek dla nietoperzy, jeśli brak naturalnych schronień. W młodnikach warto kontynuować różnicowanie gatunkowe i strukturalne drzewostanu, pozostawiać drzewa z potencjalnymi kryjówkami i wieszać dodatkowe schrony. W drzewostanach średniowiekowych najważniejsze jest prowadzenie trzebieży w celu rozluźnienia zwarcia i ułatwienia żerowania nietoperzom wewnątrz lasu, zachowanie dziuplastych drzew oraz tworzenie linii przelotowych, takich jak szlaki technologiczne. W drzewostanach dojrzałych korzystne jest stosowanie zrębów gniazdowych, ochrona drzew z dziuplami oraz pozostawianie części starodrzewu do naturalnego rozpadu. W lasach różnowiekowych zaleca się wspieranie naturalnego odnowienia, utrzymywanie mozaikowej struktury przestrzennej i wiekowej oraz ochrona wszystkich elementów potencjalnie służących nietoperzom jako schronienie.
O czym należy pamiętać?
Nie należy wycinać drzew z dziuplami w okresie zimowym, gdy nietoperze hibernują, ani wiosną i latem, gdy wychowują młode. Jeśli konieczne jest usunięcie drzewa, najlepiej zrobić to jesienią, upewniając się wcześniej, że nie zawiera ono kryjówek. Tworzenie mozaikowej struktury drzewostanu oraz pozostawianie starych drzew do naturalnego rozpadu znacząco zwiększa szanse nietoperzy na przetrwanie i sprzyja całemu ekosystemowi.
Nietoperze to sprzymierzeńcy lasu i jego gospodarzy. Wspierając ich obecność, dbasz nie tylko o przyrodę, ale i o zdrowie całego ekosystemu leśnego.
