Tam, gdzie brakuje drzew z głębokimi spękaniami czy dużej liczby drzew zamierających z płatami odstającej kory, należy wieszać schronienia zastępcze, takie jak budki szczelinowe, imitujące kryjówki naturalne. Takie działania ochrony czynnej powinny być podejmowane przede wszystkim na obszarach, gdzie stwierdzono występowanie mopka, zwłaszcza w lasach gospodarczych oraz na obszarach Natura 2000, w których nietoperz ten stanowi przedmiot ochrony.
Budki szczelinowe są montowane w lasach w Polsce od 2014 roku, co pozwoliło przetestować to rozwiązanie i potwierdzić jego wysoką skuteczność. Na bazie zebranych doświadczeń wypracowano system rozwieszania budek szczelinowych zalecany w czasie podejmowania działań ochrony czynnej, ukierunkowanych na poprawę stanu populacji mopków.
- Budki szczelinowe dla mopków powinno wieszać się we wnętrzu lasu (min. 500 m od skraju lasu), dlatego dobrze wybierać do takich działań większe obszary leśne.
- Budki powinno się wieszać w drzewostanach liściastych (lub mieszanych) w pobliżu fragmentów lasów, gdzie drzewostan ma 60–100 lat lub więcej. Nietoperze częściej polują lub szukają schronień w takich siedliskach, więc szybciej i łatwiej trafią na rozwieszone budki. Ponadto powieszenie budek w sąsiedztwie starych drzewostanów zapewni uczącym się latać i polować młodym mopkom obfite żerowiska w pobliżu schronienia. Ponadto w lasach gospodarczych, nawet w wydzieleniach oznaczonych jako starodrzew (drzewa w wieku 100–120 lat lub więcej), zwykle brakuje obumierających czy martwych drzew, w których mopki mogą znaleźć odpowiednie dla siebie kryjówki. Natomiast w lasach z bardzo dużą ilością starodrzewu, z obumierającymi i martwymi drzewami mopki mają dużo schronień naturalnych i nie ma potrzeby wieszania kryjówek sztucznych.
- Budki najlepiej wieszać w stosunkowo suchych fragmentach lasów. W pobliżu może przepływać strumień czy znajdować się zbiornik z wodą stojącą, jednak najlepiej zachować odległości 100 m lub więcej od cieków i zbiorników z wodą. Należy unikać wieszania budek w olsach czy na terenach, gdzie występują źródliska. Mopki chętniej zasiedlają sztuczne kryjówki w suchych fragmentach lasów. Ponadto w takich miejscach budki nie wilgotnieją i nie pleśnieją w środku, więc posłużą dłużej.
- Budki powinno wieszać się w grupach. Jedna grupa powinna składać się z kilku schronień, najlepiej z 5 sztuk wiszących stosunkowo blisko siebie (co 10–50 m). Wypłoszone przez drapieżnika nietoperze muszą mieć w pobliżu schronienie zastępcze, by szybko przelecieć i ukryć się w innej, pobliskiej kryjówce.
- Budki najlepiej powiesić na wysokości 4–5 m nad ziemią, by drapieżniki nie miały do nich łatwego dostępu i nietoperze były bezpieczne. Taka wysokość umieszczenia kryjówki umożliwi również łatwe jej kontrolowanie.
- Przestrzeń wokół budki nie może być zasłonięta. Dobrze, jeśli powyżej budki znajdują się gałęzie, ale nie powinny one nachodzić na budkę ani jej dotykać. Najlepiej powiesić budki w miejscu, gdzie podszyt jest ubogi, aby po kilku latach nie zaczął zasłaniać budki i utrudniać nietoperzom dolotu do kryjówki.
- Budki w jednej grupie najlepiej wieszać tak, by miały różną ekspozycję, tzn. były skierowane w różne kierunki świata (ryc. 43). Nietoperze lubią ciepłe kryjówki, które są ogrzewane przez słońce. Tak więc strona południowa i zachodnia są zwykle preferowane. Jednak w czasie upałów, gdy w kryjówce robi się zbyt gorąco, przenoszą się do schronień ocienionych lub zlokalizowanych po północnej lub wschodniej stronie pnia.
- Lokalizacje budek należy ustalić z właściwym zarządcą (nadleśnictwem) lub właścicielem lasu, tak by przez min. 10 lat w oddziałach, w których zostaną powieszone, nie prowadzono żadnych prac.
- Budki szczelinowe mają otwartą konstrukcję, dzięki czemu nie gromadzi się w nich guano, jak w innych typach schronień. Nie spotkano się też z budową gniazd przez błonkówki (osy czy szerszenie). Jednak w niektórych lasach obserwuje się liczne pojawy bezkręgowców (pająków lub gąsienic motyli), które potrafią zabudować szczeliny pajęczynami czy kokonami. Również ptaki lub gryzonie mogą nanieść do budki materiał, który utrudnia nietoperzom wykorzystanie kryjówek. Dobrze jest więc wykonać przegląd budek pod koniec zimy i usunąć zbędny materiał.
- Należy też regularnie sprawdzać mocowanie budek. W przypadku montażu na gwoździe lub wkręty (należy stosować ocynkowane) drzewo przyrasta na grubość i z czasem gwoździe mogą przejść przez deskę, co spowoduje odpadnięcie budki. W przypadku stosowania taśm lub drutu wzrost drzewa może spowodować ich rozerwanie. Konieczne jest więc regularne ich luzowanie, a w miarę potrzeb wymienianie. Prace konserwacyjne trzeba wykonać w okresie, gdy ze schronień nie korzystają nietoperze.
Powyższy tekst pochodzi z książki „Mopek zachodni Barbastella barbastellus. Biologia i ochrona gatunku„.
Poniżej (do pobrania) projekt budki szczelinowej, skutecznie przetestowany i rekomendowany przez Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy.
Schemat rozwieszenia budek szczelinowych dla nietoperzy w lesie. Budki należy wieszać w grupach po 5 sztuk „w kopertę” na wysokości 4-5 m. Odległości pomiędzy skrzynkami w grupie powinna być pomiędzy 15 a 30 m. Należy zwrócić uwagę aby szczeliny poszczególnych skrzynek były skierowane w różne strony świata.
Udostępniamy projekt budki za darmo! Ale możesz nas wesprzeć dowolną kwotą 🙂 Będzie nam niezmiernie miło. Dasz nam znać, że to co robimy ma sens 🙂 Dziękujemy!